Sau 20 năm nằm dưới sự thống trị của nhà Minh (Trung Quốc), người hào kiệt đất Lam Sơn Lê Lợi cuối cùng giành lại tự chủ cho dân nước Nam để lập nên triều đại đầu tiên của những người đến từ đồng bằng sông Mã. Sử gọi là nhà Lê sơ hay còn gọi là nhà Hậu Lê (để phân biệt với triều Tiền Lê của Lê Đại Hành).

Đây là thời kỳ mà chế độ quân chủ chuyên chế tập quyền trong Việt Nam lần đầu tiên đạt đến đỉnh cao của sự phát triển cũng như suy thoái của nó. Lê Lợi (tức Lê Thái Tổ) đổi tên quốc hiệu trở lại với tên gọi Đại Việt. Thời kỳ hoàng kim là đời Lê Thái Tổ, Lê Thái Tông, xã hội đi vào ổn định, đất nước phát triển thịnh vượng về mọi mặt: kinh tế, văn hóa, quân sự, giáo dục…

Dân gian vẫn còn lưu truyền câu hát:

Tuy về sau bị Mạc Đăng Dung cướp ngôi trong một khoảng thời gian nhưng tựu lại, nhà Lê là triều đại phong kiến “thọ” nhất trong lịch sử Việt Nam nếu tính cả thời Lê mạt (hay còn gọi là nhà Lê Trung hưng) – tổng cộng là 356 năm.