Po Dharma, nguyên danh Quảng Văn Đủ sinh năm 1945 tại thôn Chất Thường, thuộc xã Phước Hậu, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận; mất ngày 22 tháng 2 năm 2019 tại Paris, Pháp. Ông là một nhà nghiên cứu văn hóa sử người Chăm. Xuất thân trong một gia đình nông dân gồm 7 anh chị em, ông là người duy nhất bước chân vào đại học. Những năm 1960 - 1964, ông học ở trường tư thục Bồ Đề, sau đó chuyển sang trường trung học Duy Tân (Phan Rang) cho đến khi đậu tú tài vào năm 1968. Thời niên thiếu, ông đã từng dẫn đầu của nhóm học sinh Chăm nhằm bảo vệ bản sắc dân tộc bằng cách gây phong trào kêu học sinh Chăm phải nói tiếng Chăm và nữ sinh Chăm phải mặc đồng phục Chăm. Ông là thanh niên gan lì nhất, dám chọi với băng đảng người Kinh thường hiếp đáp học sinh Chăm trong thành phố Phan Rang.
Po Dharma
Năm 1966, thể theo lời kêu gọi của Đại úy Dương Tấn Sở, quận trưởng quận An Phước, Po Dharma sáng lập Đoàn thiện chí Chăm để xây dựng cơ sở ký túc xá cho trường trung học An Phước dành cho dân tộc Chăm. Bên cạnh chương trình giáo dục, trường trung học An Phước còn là trung tâm "Đông Kinh Nghĩa Thục" theo phong cách tổ chức của người Chăm qua khẩu hiệu "sinh hoạt tự túc, kỷ luật tự giác, tháo vác tự cường" nhằm phát huy ý thức hệ dân tộc. Là nhân vật lãnh đạo đoàn thiện chí Chăm có văn phòng thường trực trong ký túc xá của trường An Phước, Po Dharma bị cơ quan an ninh bắt giam vào tháng 7 năm 1967 về tội quảng cáo tên gọi Champa viết trên đồng phục của đoàn thiện chí Chăm và tiếp tay cho Fulro. Biến cố này đã biến ông thành một nhân vật mang thương tích tinh thần, một thanh niên bị quản chế bởi cơ quan an ninh và không được ra khỏi biên giới của tỉnh Ninh Thuận. Đây là giai đoạn khủng hoảng nhất trong cuộc đời của ông.
Không còn giải pháp để định hướng tương lai trên đất Việt Nam, Po Dharma quyết định từ giã quê hương vào tháng 9 năm 1968 để tham gia Mặt Trận Fulro, mặc dù ông biết đây là con đường ra đi không ngày trở lại. Năm 1968, ông vượt biên với đoàn quân Fulro sang Campuchia, thay đổi tên Quảng Văn Đủ thành Po Dharma. Năm 1969, ông tốt nghiệp trường sĩ quan Fulro do quân đội Campuchia huấn luyện. Tháng 5-1970, chiến khu 3 Fulro bị thất thủ trước cuộc tấn công của lực lượng Bắc Việt. Ông và đoàn quân FULRO băng rừng, rút về thủ đô Nam Vang. Cuộc rút lui này kéo dài trong vòng 2 tháng, đã gây thiệt hại lớn cho nhóm Fulro, vì thiếu lương thực, chỉ biết ăn cây cỏ để sống và ngày nào cũng đụng độ với quân Bắc Việt trên lãnh thổ Campuchia. Gần 50 thành viên Fulro gốc người Chăm Việt Nam bị chết hay mất tích. Sau hai tháng lẩn trốn trong rừng rậm, Po Dharma bị lực lượng Hoa Kỳ bắt làm tù binh ở tỉnh Tây Ninh. Tháng 7 năm 1970, ông được phóng thích trở về Nam Vang, lên chức Đại úy và đóng vai tiểu đoàn phó của tiểu đoàn 181 thuộc Lữ đoàn 5 đặc biệt FULRO đặt dưới sự điều hành của Thiếu tướng Les Kosem. Tháng 12 năm 1970, ông bị thương nặng trên bãi chiến trường Kompong Cham chống lại quân Bắc Việt. Sau một tháng điều trị ở bệnh viện quân đội Campuchia không thành công, ông được quân đội Hoa Kỳ giúp đỡ đưa về Hawaii để điều trị, sau đó tại bệnh viện của quân đội Mỹ ở Sài Gòn.
Ngày 20-9-1972, Po Dharma rời Campuchia để sang Pháp du học trong chương trình đào tạo cán bộ FULRO ở nước ngoài. Tại Pháp, ông là sinh viên của Phân Khoa Lịch sử và Văn Tự Học (Sciences historiques et philologiques) thuộc Đại học Sorbonne. Năm 1978, ông tốt nghiệp Cử nhân tại đại học Sorbonne, năm 1980: Thạc sĩ và 1986: Tiến sĩ.
Năm 1982, ông được tuyển vào chức vụ nghiên cứu khoa học tại Viện Viễn Đông Pháp (EFEO) chuyên về lịch sử và nền văn minh Champa. Năm 2003, ông lên chức Phó Giáo sư tại viện này, giảng dạy tại nhiều trường đại học Pháp (EFEO, EHESS, INALCO) và nước ngoài như đại học Malaya, đại học Kebangsaan (Mã Lai), đại học Tokyo (Nhật Bản), đại học Bắc Kinh, Quảng Châu, Quảng Tây (Trung Quốc). Ông cũng thường có mặt trên các diễn đàn khoa học quốc tế ở châu Âu, châu Á và châu Mỹ để trình bày những đề tài liên quan đến Champa. Bên cạnh chuyên đề nghiên cứu và giảng dạy, Po Dharma còn nằm trong phái bộ Pháp ở Kuala Lumpur để điều hành chương trình hợp tác song phương Pháp-Mã Lai về vấn đề Xã hội và Nhân Văn, đào tạo sinh viên cấp thạc sĩ và tiến sĩ chuyên về lịch sử và văn hóa Champa và tổ chức hơn 15 hội thảo quốc tế về mối liên hệ giữa Champa và thế giới Mã Lai. Sau 4 thập niên trong ngành khoa học, Po Dharma đã xuất bản 12 tác phẩm khoa học về lịch sử và văn hóa Champa tập trung hơn 2565 trang viết bằng tiếng Pháp và song ngữ Pháp-Mã Lai. Ông cũng từng làm chủ biên của 7 công trình nghiên cứu về mối liên hệ giữa Champa và thế giới Mã Lai, tổng cộng hơn 1283 trang, cùng 45 bài khảo luận đăng rải rác trên mặt báo chí khoa học trên thế giới tập trung gần 700 trang.
Công trình lớn nhất mà ông đã thực hiện là tái bản Archives royales du Champa viết từ năm 1702 cho đến triều đại Tự Đức (1847-1883) tập trung 4402 trang viết bằng Akhar Thrah Chăm được chứng thực bởi 408 ấn triện mà nhà Nguyễn ban cho vương quốc Champa. Mục tiêu của chương trình này nhằm trình bày mỗi trang tư liệu hoàng gia có hình nguyên gốc, kèm theo bản chuyển ngữ Latin và phần tóm tắt về nội dung.
Po Dharma là tác giả của 1 tác phẩm:
sách tư liệu
Vương quốc Champa: Lịch sử 33 năm cuối cùng (1802-1835)
Giới thiệu:Đây là công trình nghiên cứu khoa học về 33 năm cuối của Vương quốc Chăm-pa, kể từ năm 1802, năm lên ngôi của Nguyễn Ánh tại Huế với danh hiệu Gia Long, người đã có công tái lập lại cơ chế độc lập của Champa, cho tới năm 1835 với sự thất bại của cuộc khởi nghĩa cuối cùng do Ja Thak Wa lãnh đạo, dẫn đến việc vua Minh Mạng sát nhập phần lãnh thổ cuối cùng của Chăm-pa vào nước Đại Nam. Sự thất bại của cuộc vùng dậy do Ja Thak Wa lãnh đạo vào năm 1835 do vậy có thể coi là trận chiến cuối cùng của dân tộc Champa chống lại triều đình Huế sau ngày vương quốc Champa bị xóa tên trên bản đồ.
