Vị hoàng đế sáng lập nhà Lý là Lý Công Uẩn, hiệu là Lý Thái Tổ, xuất thân là một võ quan cao cấp triều Tiền Lê. Khi nhà Tiền Lê suy yếu, ông được triều thần tôn lên làm hoàng đế, mở đầu một triều đại rực rỡ kéo dài đến hơn 200 năm trong lịch sử dân tộc.

Gần 1 năm sau khi lên ngôi, ông tiến hành dời đô từ Hoa Lư (Ninh Bình) về thành Đại La và đổi tên thành Thăng Long.

Thời kỳ này cũng chứng kiến sự kiện tên nước ta được đổi từ Đại Cồ Việt sang nước Đại Việt dưới triều vua Lý Thánh Tông vào năm 1054.

Là triều đại phong kiến có quy củ đầu tiên của Việt Nam từ khi Ngô Quyền dành lại quyền tự chủ thế kỷ 10, nhà Lý đóng vai trò quyết định trong việc hình thành một nước Nam không những độc lập về lãnh thổ mà còn có văn hiến. Đồng thời với triều Lý trỗi dậy ở phương Nam là nhà Tống bạc nhược ở phương Bắc. Có thể nói trong lịch sử quan hệ hai nước, chưa bao giờ thế lực của nước Nam lại có thể khiến người phương Bắc e ngại đến vậy. Đáng tiếc là 20 năm tàn phá văn hóa của nhà Minh vào thế kỷ 15 khiến người Việt đời sau còn nhiều điều thắc mắc chưa được giải đáp về triều đại huy hoàng này…